Is polarisatie altijd schadelijk?

Polarisatie is op zich een neutraal gegeven. Het kan zowel verrijkend als bedreigend zijn.

Eigenlijk kunnen we polarisatie zien als een essentieel onderdeel van een democratie. Het begint met enkelingen die een algemeen aanvaard idee (vb. “Vrouwen stemmen niet”) aanvechten. Zij verdedigen hun mening vurig en zoeken medestanders. Zo tekenen zich kampen af van voor- en tegenstanders. We noemen dit politieke polarisatie: meningen of ideeën staan tegenover elkaar. De uitkomst van zo een polarisatie kan positieve verandering en groei zijn. Denk maar aan de afschaffing van de slavernij, betaalde vakantie voor werknemers, meer rechten voor minderheden, meer aandacht voor het klimaat …

Polarisatie wordt pas bedreigend als het focust op identiteiten in plaats van op ideeën. Er wordt niet meer op de bal gespeeld, maar op de man. Dit soort polarisatie (zogenaamde interetnische of sociale polarisatie), waarbij een open gesprek tussen groepen onmogelijk wordt, is schadelijke voor de sociale cohesie. Dit kan uiteindelijk uitmonden in een gewelddadige dynamiek die in zijn uiterste vorm naar oorlog leidt.