Wat is polarisatie?

Polarisatie is een doorgedreven wij-zij denken. Het is een opdeling van de samenleving in groepen. In kampen. Die groepen kunnen heel reëel zijn. Zo leven er in België Vlamingen en Walen. Maar de polarisatie duikt op als de ene pool kenmerken gaat toeschrijven aan de andere pool. Dan hoor je dat  Vlamingen ondernemend zijn en Walen gezellig. Of dat Vlamingen bekrompen zijn en Walen lui.

De Nederlandse filosoof Bart Brandsma ziet polarisatie als een abstracte gedachteconstructie die niet gestoeld is op feiten.  Zo zijn Duitsers punctueel, Nederlanders zuinig, Fransen joviaal, de ene groep is lui en de andere racistisch. En uiteraard geldt dat voor alle Duitsers, Nederlanders, Fransen op elk moment en overal.

Zo’n constructie heeft voortdurend brandstof nodig, anders dooft de polarisatie stilletjes uit. Vergelijk het met een haardvuur waar je ook regelmatig een stronk op moet gooien om het vuur niet te laten doven. De brandstof bij polarisatie zijn uitspraken over ‘onze’ of ‘hun’ identiteit. Het gaat vaak om beweringen die op geregelde tijdstippen herhaald en versterkt worden.

Hoewel de wij-zij-verschillen worden voorgesteld als een feitelijke waarheid, hebben feiten maar een beperkt effect op polarisatie. Dit komt omdat het bij uitstek een gevoelsdynamiek is. Polarisatie is geen rationeel, maar een emotioneel proces waarbij vooral de onderbuik speelt.