1Opstart van de dialoog: rust en veiligheid installeren
- Probeer rustig te blijven bij het horen van extreme uitspraken.
- Indien nodig, zonder jezelf en de student even af om tot rust te komen. Zoek een rustige plek.
- Creëer een veilig klasklimaat door duidelijke afspraken te maken: benader de jongeren op een constructieve manier. Benadruk dat jullie een gesprek gaan voeren waarin jullie samen nadenken over wat er gebeurd is, zonder te oordelen. Elke mening telt en is een reflectie waard.
- Let op je lichaamstaal. Neem een open, geïnteresseerde houding aan.
- Straal vertrouwen
- Geef tijd en ruimte om alle meningen te ventileren.
2Dialoogtips tijdens het proces
- Observeer je klas goed: op welke manier ‘speelt’ het onderwerp? Wie zegt wat? Wie raakt dit het meest (of niet)?
- Geef ruimte aan de studenten om hun verhaal te vertellen en te onderbouwen met argumenten.
- Toon respect door actief te luisteren.
- Geef iedereen de kans om te spreken, ook de ‘stillere’ studenten.
- Vraag door en achterhaal op welke dieperliggende motieven de student zijn argumentatie baseert. Wat is er werkelijk gaande?
- Vraag verduidelijking als je iets niet begrijpt.
- Ga kritisch om met de verkregen informatie. Analyseer de betekenis van argumenten door te vragen: ‘Wat bedoel je met?’ ‘Is dat altijd zo?’, ‘Kan je een voorbeeld geven?’…
- Parafraseer regelmatig: ‘Heb ik jou juist begrepen?’, ‘Bedoel je dat …?’.
- Wijs op het verschil tussen emoties en rationele
- Besteed aandacht aan de kwaliteit van de bronnen en referentiekaders: ‘Waarop is deze uitspraak gebaseerd?’ of ‘Waar heb je deze informatie gevonden?’.
- Stel je empathisch Leef je in door te kijken door de bril van de ander en probeer de studenten te motiveren om dat ook te doen: ‘Kan je je voorstellen dat …’, ‘Is het zoals …’.
- Bouw rust in door regelmatig samen te vatten: ‘Dus, tot nu toe hoorden we de volgende argumenten …’.
3Reflectie en terugkoppeling
- Vat kort samen waarover het gesprek ging. Wat waren de belangrijkste inzichten? Wat hebben ze onthouden?
- Vraag naar de verwachtingen van de studenten zelf naar de toekomst toe. Hoe willen jullie verder? Dit maakt hen ook medeverantwoordelijk, wat stimulerend kan werken om actief te zoeken naar een oplossing.
- Welke vragen blijven onbeantwoord? Roept dit gesprek nieuwe vragen op? Hebben jullie nood aan een vervolg? Probeer dit samen in te plannen indien nodig.
Extra tips
- Inhoudelijke verdieping. Verdiep je samen met de studenten in de literatuur over de inhoudelijke kwestie, om veralgemeningen en misconcepten te voorkomen. Bv. Als leerlingen terrorisme eenduidig relateren aan islam, kan het zinvol zijn om een les te wijden aan ‘terrorisme doorheen de geschiedenis’.
- Neem emoties ernstig. Emoties dienen hun plek te krijgen tijdens de dialoog. Ze kunnen immers – zowel bij de deelnemers als bij de gespreksleider – hoog oplopen en de wil om in dialoog te gaan kan daardoor (soms) volledig verdwijnen. Inzicht in de wijze waarop emoties – zowel bij de deelnemers als bij de gespreksleider – een rol spelen in het omgaan met deze thema’s, maakt integraal deel uit van het dialoogproces.
- Naast communicatietechnieken is het ook belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan copingstrategieën die gehanteerd worden. In plaats van een vermijdende copingstijl te hanteren, waarbij het gevoelige thema ontkend of vermeden wordt, maak je best gebruik van een actieve aanpak om tot een constructieve dialoog te komen. Als leerkracht of student grijp je best onmiddellijk in als er zich moeilijkheden voordoen.
Don’t!
- Ga het probleem niet uit de weg.
- Neem geen gesloten lichaamshouding aan.
- Probeer niet emotioneel te reageren (paniek, boosheid, …).
- Vel geen oordeel over de inhoud van de uitspraken: een normatieve houding wekt meer rebellie op en sluit de dialoog.
- Straf de student niet voor zijn of haar uitspraak.
- Verplicht de student niet om actief deel te nemen aan de dialoog als hij of zij hier niet mee instemt. Verplicht de student niet om te praten.
- Veralgemeen niet: de ene student is de ander niet.
- Let op voor overculturaliseren: niet elke handeling mag toegeschreven worden aan de culturele context van de jongere.
- Schandaliseer niet over de student met andere collega’s: roddelen is ook een vorm van pesten.
