Van Safe Spaces naar Brave Spaces?

Waarom zijn safe spaces nodig?

Safe spaces waren origineel ruimtes van de queer gemeenschap, met name gay bars of publieke plekken, waar de ongeschreven regel gold dat tenminste hier de bedreiging waarmee zij steeds te kampen hadden in de buitenwereld afwezig zou zijn. Hier was eindelijk een plek voor vrijheid, een plek waar je jezelf kon zijn en organisatoren probeerden dan ook koste wat het kost om deze plekken te beschermen. Vanaf de jaren ’70 kwam er een steeds grotere golf van emancipatie op gang en bereikte de taal van safe spaces ook het publieke debat. Immers, willen we een inclusief en meerstemmig gesprek ontwikkelen dan moeten deelnemers zich in de eerste plaats veilig genoeg voelen om deel te nemen aan de dialoog, een dialoog die vaak gaat over nét die thema’s of dynamieken die hen bedreigen in de eerste plaats.

De noodzaak om een safe space te creëren voor de vrijheid van meningsuiting lijkt daarom evident. Toch stellen de vereisten van een safe space vaak een ruimte in waar groepen of personen zich niet vrij voelen om hun perspectief te delen, leiden ze tot cancel culture en gaat de dialoog vaak dieper in op gevoelens en emoties, vervuld van trigger warnings, waar het politieke vaak persoonlijk wordt genomen. De publieke dialogen ontsporen, polariseren en deelnemers voelen zich achteraf niet gesterkt, maar eerder dieper verdeeld. Hoe kunnen we dit vraagstuk oplossen?

Brave spaces als antwoord

Experten diversiteitsbeleid schuiven de ‘brave space’ naar voren als tegenhanger om gesprekken over gevoelige thema’s te begeleiden. De kenmerken van een brave space zijn dat er een focus wordt gelegd op argumenten en inhoud, dat het politieke erkend wordt als  institutioneel en dat we ‘accountability culture’ cultiveren – een ruimte waar we verantwoordelijk gehouden worden voor de uitspraken die we doen en waar we gecorrigeerd worden wanneer deze de grenzen van haatspraak overschrijdt. In een brave space gaat de begeleider van het gesprek op voorhand regels en principes afspreken met de deelnemers, zodat die er terug aan kan refereren wanneer het uit de hand zou lopen. Er is een gedeelde erkenning dat deze gesprekken sowieso ongemakkelijk gaan worden, dus gaan we samen expliciet akkoord om met dat ongemak constructief om te gaan. Deelnemers beseffen dat dit de enige manier is om werkelijk te groeien en je eigen denkbeelden uit te dagen.

Vooraleer het gesprek aanvangt beginnen we met de vraag ‘Waar begin jij?’, waarop de begeleider vertelt over zijn of haar eigen achtergrond. Het is naast een privilege check, ook een manier om een persoonlijke verbinding te maken tussen deelnemers. Deze kennismaking geeft niet alleen context aan de uitspraken die deelnemers vervolgens uiten, maar geeft ook een bepaalde mate van vertrouwen en veiligheid. Deelnemers worden uitgedaagd om uit hun comfort zone te stappen, maar de begeleider waakt er ook over wanneer ze in een panic zone zouden belanden. Het is aan de begeleider om met slimme vragen en argumenten het gesprek te sturen naar de ‘stretch’ zone.

Safe en Brave spaces staan op een spectrum

John Palfrey, Amerikaanse professor in de rechten en voorzitter van de MacArthur Foundation, geef in zijn boek ‘Safe spaces, brave spaces: diversity and free expression in education’ aan dat hij het jammer vindt dat in het publieke debat het vaak lijkt dat we een keuze moeten maken tussen vrijheid van meningsuiting aan de ene kant en diversiteit en inclusiviteit aan de andere kant. Hij ziet hier een valse tegenstelling en maakt het pleidooi dat de beide samengaan. Bij het creëren van een vrij en veilig klimaat voor de publieke dialoog, bij hem specifiek op een universiteitscampus, hebben we nood aan een combinatie van zowel safe als brave spaces.

Hij plaatst safe en brave spaces op een spectrum, waarbij het gesprek opschuift van safe naar brave wanneer de meningsuiting steeds minder bescherming geniet. Hij erkent ten eerste dat diversiteit een noodzakelijke voorwaarde uitmaakt voor een klimaat van vrijheid van expressie. Zonder verschillende perspectieven is er namelijk geen uitwisseling van ideeën. Safe spaces staan dus centraal om verschillende perspectieven ‘te ontwikkelen’, het is als het ware een motor van emancipatie voor verscheidene groepen, die zich gesterkt voelen door gelijkgezinden te ontmoeten en daarmee hun visie kunnen vormen. In de tweede plaats is het daarna belangrijk dat deze visies worden uitgedaagd in meerstemmige brave spaces, om op die manier de standpunten van mensen die ze uitgebouwd hebben in safe spaces te nuanceren en een rijke cultuur van debat mogelijk te maken.

Een safe space is op die manier de representatie van het individu die op zoek gaat naar zijn of haar waarheid, en de brave space is dan het plein waar die individuen elkaar constructief kunnen ontmoeten. Het spectrum laat toe dat er geen harde scheidingslijnen zijn tussen deze twee gespreksvormen en het ideaal is dan wellicht ook een combinatie van beide: Een brave space, waar mensen hun denkbeelden uitdagen door in dialoog te gaan met elkaar, maar waar het ook het ook veilig genoeg is om te participeren met een onvolledig perspectief, of een safe space, waar mensen eigen inzichten kunnen opbouwen, maar waar deelnemers aan de dialoog tegelijkertijd ook elkaar kunnen uitdagen met sterke argumenten.

Bronnen

• White paper: What do you mean brave spaces, I want safety
• Youtube ‘Safe Spaces are not enough to save the world’
• John Palfrey: Safe Spaces, Brave Spaces
• Echo-net.nl: Expertise Centrum Diversiteitsbeleid