Hoe een gemeenschapsdialoog organiseren om toxische polarisatie tegen te gaan?

Polarisatiedynamieken

De deelnemers aan het netwerkmoment op 4 en 5 oktober in Stockholm, Zweden rapporteren voornamelijk dat de onderwerpen die vandaag het meest polariseren de ongelijke behandeling van vluchtelingen, LGBTQ+ en religieuze groepen zijn. Meer recent komt daar ook nog de ontwikkeling van het ontsporen van de huizenmarkt, de energiecrisis en inflatie bij. Vaak zijn deze onderwerpen ook met elkaar verbonden, en komt toxische polarisatie voort uit een gedeeld gevoel van ongelijkheid en onzekerheid. Ook al is polarisatie niet noodzakelijk noch voldoende om radicalisering van een individu te bekomen, toch gaan deelnemers akkoord dat het mogelijk een gevaarlijke situatie creëert. Hoe kan gemeenschapsdialoog dan sociale cohesie en onderling vertrouwen tussen burgers versterken?

Hoe een gemeenschapsdialoog organiseren

Een goede voorbereiding is het halve werk, en dat is zéker het geval bij het organiseren van een gemeenschapsdialoog over een gepolariseerd thema:

• Maak een goede analyse op van de huidige situatie in jouw stad of gemeente, identificeer de verschillende groepen, de informele leiders en hun standpunten.
• Zet de doelen van de dialoog op in samenwerking met de relevante stakeholders, de gemeenschappen of de lokale overheid. Denk er aan dat een dialoog niet noodzakelijk tot doel heeft om anderen te overtuigen en van standpunt te laten veranderen, maar eerder de blik van deelnemers wil verruimen, gevoelens van vertrouwen kweken en een veilige ruimte van ontmoeting mogelijk wil maken.
• Beslis wie te betrekken, waarbij de keuze maken tussen het toelaten van individuen met meer extreme standpunten, of de focus leggen op personen uit het midden, cruciaal is. Maak een breed netwerk aan, ook in vredestijd, communiceer open en transparant over de doelstellingen en betrek individuen die open staan voor verandering en willen slagen in de doelstellingen. Een verborgen agenda waarbij de dialoog gekaapt wordt om verder te polariseren kunnen we missen als kiespijn.
• Denk voorzichtig na over de taal waarmee je de dialoog gaat framen, ga de extremen niet het label opplakken van ‘extreem’ en probeer in elke groep of gemeenschap ook de inherente diversiteit te zien. Benoem ook niet dat de dialoog dient om preventief op te treden tegen radicalisering: hier sluipt namelijk een discours van veiligheid en controle binnen wat niet bevorderlijk is voor een vrij en open gesprek.

Tijdens de dialoog hangt veel af van de vaardigheden van de gespreksbegeleider, waarbij het zacht bouwen aan een gedeeld gevoel van vertrouwen door open vragen te stellen cruciaal is:

• Wees open en transparant over jouw doelen als begeleider. Kies voor een neutrale en veilige ontmoetingsplaats, refereer aan gedeelde waarden tussen beide groepen en organiseer ook informele momenten, waar deelnemers kunnen binden zonder de blik van de begeleider.
• Start het gesprek door expliciet en samen, met de deelnemers, de regels te bepalen hoe deel te nemen aan het gesprek. Op welke manier willen zij in dialoog gaan?
• Faciliteer, plaats jezelf in dienst van de groep. Laat je eigen visie of mening los en stel verbindende vragen
• Een goede gespreksbegeleider vindt de balans tussen structuur, het volgen van de regels en het afbakenen van grenzen en het gaan met ‘de flow’ van het gesprek, de emoties aanwezig en het loslaten van assumpties.
• Heb de moed om oncomfortabele gesprekken aan te gaan. Verwacht dat dit sowieso gaat gebeuren en normaliseer het.

Een succesvolle gemeenschapsdialoog voelt voor deelnemers vaak aan als de start van iets nieuws. De organisatie van een informele check in, of een gemeenschappelijke lunch een aantal weken na de oefening is dan ook raadzaam voor het behouden van het ontwikkelde vertrouwen. Daarnaast is het ook goed om dit soort initiatieven niet te groot te maken. Alleen al de ontmoeting op zich, tussen groepen die vaak niet in aanraking met elkaar komen, ook al wonen ze in dezelfde stad, is vaak al een succes op zichzelf.