Wat is het belang van nazorg bij dialoogtrainingen voor jongeren?

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam keken naar drie scholen in Nederland die een dialoogtraining voor jongeren hielden. Opzet was om hen te versterken in het vormen van genuanceerde wereldbeelden. Ze kregen hiervoor een platform om zich te uiten over zelf gekozen thema’s. Aan deze training deden 130 jongeren mee. Voor en na de training werden 32 studenten getest op onder andere kritische denkvaardigheden en de mate waarin ze dreiging ervaren.

Resultaten tonen aan dat over het algemeen inderdaad hun vermogen tot kritisch denken stijgt, al is het licht, maar tegelijkertijd stijgt ook, tegen de verwachtingen in, een negatief gepolariseerde attitude, met een verhoogde mate van gepercipieerde dreiging naar de eigen groep toe. Meer onderzoek is vereist om te kunnen generaliseren over de effectiviteit, met name door het ontbreken van een controlegroep, maar hoe kunnen we de stijging van dreiging verklaren?

Onverwachte resultaten

Een interpretatie vanuit de context van het onderzoek kan deze contra-intuïtieve verwikkeling plaatsen. Op de lange termijn hebben deze trainingen inderdaad tot effect dat jongeren beter om kunnen gaan met polarisatiedruk, ze rapporteren dat ze na zo’n training meer empathie ervaren, beter kunnen luisteren en helderder kunnen argumenteren. Daartegenover verhoogt ook, op de korte termijn, de mate waarin ze zich bewust zijn van maatschappelijke posities, onrechtvaardigheid en hun gevoel van dreiging. Jongeren drukken in deze training namelijk hun zorgen en frustraties uit, vaak gepaard met de uitdagingen van minderheidsgroepen. Voor veel jongeren was dit een van de eerste keren dat ze deze zorgen op een onderbouwde manier kunnen uiten met peers en leerkrachten. Kort na zo’n oefening is het dan ook logisch dat hun onzekerheid met betrekking tot de kwetsbare positie van hun maatschappelijke groep stijgt.

Daarom stellen we vast dat dit effect op de korte termijn, een verhoogd gevoel van dreiging en onrechtvaardigheid, op de lange termijn wél voordelig kan zijn. Onderzoek toont namelijk aan dat bewustzijn over groepsspecifieke gevoeligheden ervoor zorgt dat deelnemers zelf ook beter begrijpen wat hun polarisatiedynamieken zijn, dat het hen helpt in het vormen van een heldere identiteit en dat het hen dichter bindt aan een democratisch georiënteerde maatschappij. Ze kunnen meer constructief eigen gevoelens uiten, waarop ze erna op een betere manier mee om kunnen gaan.

Het belang van nazorg

De belangrijkste conclusie van dit onderzoek is daarom dat professionals die zo’n dialoogtrainingen begeleiden zich er bewust van moeten zijn dat dit zij-effect kan optreden. Nazorg waar mogelijk voor deelnemers die zich meer bewust zijn van hun kwetsbaarheid dan voorheen is daarom bij deze trainingen even belangrijk als het uitvoeren van de training zelf. Jongeren hebben namelijk niet altijd helder het doel van deze dialogen voor ogen en gaan standpunten sterk persoonlijk nemen. Wat helpt is om de principes van deze gesprekken achteraf extra te verduidelijken, met verhoogde zorg en aandacht voor bepaalde deelnemers. Indien professionals hier niet in slagen, kan een dialoogtraining mogelijk leiden tot een stijging in negatieve polarisatie, wat we net willen vermijden.